شهرستان ماسال
شهرستان ماسال از شهرستان‌های استان گیلان در شمال ایران است. جمعیت این شهرستان ۴۸٬۹۲۹ نفر است (سال ۱۳۸۵خ) و مرکز آن شهر ماسال است. این شهرستان دارای ۲ بخش و ۴ دهستان است.
این شهرستان دربرگیرنده دو شهر به نام‌های ماسال و شاندرمن است که دارای ۹۴ روستا و وسعت جغرافیایی ماسال ۴۸۶ کیلومترمربع است. از این میزان حدود ۷۰ هزار هکتار آن جنگل و مرتع و ۷۲۵۰ هکتار زیر کشت برنج و ۳ هزارو ۹۸۳ هکتار اراضی باغی می‌باشد. میزان بارش سالانه باران در این منطقه ۱۰۰۰ الی ۱۴۰۰ میلی‌متر است. جاده کوهستانی ماسال به خلخال از این منطقه شروع می‌شود و جز مسیرهای جذاب برای طبیعت گردان محسوب می‌شود جاده ماسال به خلخال مسیر حرکت میرزا کوچک‌خان جنگلی به سمت خلخال بوده که در ارتفاعات «گیلوان» خلخال بر اثر کولاک درگذشت.
شهرستان ماسال با مساحت ۶۳۳ کیلومتر مربع و ارتفاع ۸۰ متر بالاتر از سطح دریا، دومین شهرستان مرتفع استان گیلان پس از رودبار محسوب می‌گردد.
شهرستان ماسال که سابقاً جزئی از منطقه وسیع تالش بود در سال ۱۳۷۶ مستقل و به شهرستان تبدیل شد که شامل دو بخش: مرکزی و شاندرمن، چهار دهستان: شاندرمن، شیخ نشین، حومه و ماسال ونیز ۹۸ آبادی است که از این تعداد ۱۲ آبادی خالی از سکنه است. براساس سر شماری ۱۳۷۵جمعیت این شهرستان بالغ بر ۴۷۹۶۱ نفر است که از این تعداد ۱۶۰۰۰نفر در شهر و بقیه ساکن روستاها هستند.
شهرستان ماسال با دارا بودن ۷۲۵۰ هکتار اراضی شالیزاری و ۴۵۹ هکتار اراضی باغی از نظر کشاورزی و تنوع محصول از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا مستعد بودن خاک سبب شده‌است که انواع محصولات باغی و زراعی در شهرستان کشت گردد؛ که مهمترین محصول این شهرستان برنج – باقلا – مرکبات – آلوچه (گوجه سبز کلمه درستی برای جایگزینی نیست) – سبزیجات و غیره می‌باشد. در ضمن مردم این منطقه پس از برداشت برنج به کشت دوم تمایل زیادی داشته و محصولاتی چون شبدر و … جهت تمکن اقتصادی کشت می‌نمایند. ضمناً در شهر ماسال بازار هفتگی در روز شنبه و در بخش شاندرمن روز پنج شنبه برگزار می‌گردد که دارای رونق فراوان است. علاوه بر کشاورزی، دامداری شهرستان با دارا بودن بیش از ۲۵۰ هزار واحد دامی سنگین و سبک یکی از مهمترین تولیدکنندگان فرآورده‌های دامی از جمله گوشت قرمز – گوشت مرغ- پنیر – کره – شیر – لر (ماده غذای بسیار خوشمزه و پر کالری که ترکیبی از شیر و آب پنیر می‌باشد)، ماست و پشم و پوست و … که در سطح استان از شهرت خوبی برخورداراست، می‌باشد. همچنین پرورش زنبور عسل در شهرستان ماسال رایج و عسل طبیعی این شهرستان نیز معروف است. آب وهوای شهرستان ماسال این منطقه به دلیل کوهستانی بودن دارای زمستانهای گرم و با درصد رطوبت بیشتر از ۷۵درصد می‌باشد. بیشترین رطوبت در شهریور ماه مشاهده می‌شود.
از روستاهای شهرستان ماسال می‌توان به آهکلان طاسکوه، و شمه‌سرا، خانقابر، شالما، لوحه سرا، چسلی، کوچکام،لیپا و… را نام برد که هر کدام از این روستاها زیبایی خودش را دارد. اغلب روستاییان کشاورز برنج هستند و در کنار کشاورزی دام‌پروری نیز انجام می‌دهند.
در شهرستان ماسال بیش از ۱۷ غار بزرگ و کوچک وجود دارد که بزرگترین آن‌ها غار آویشو است که بین مناطقی همچون تالی بنه، انده چو و خماسون در بستر دره‌ای کم‌آب قرار دارد. این غار شگفت‌انگیز که در حوزه جغرافیایی بخش شاندرمن شهرستان ماسال واقع شده و همچنین از بزرگترین غارهای گیلان و در نوع خود یکی از کم نظیرترین غارها در سطح کشور است. تا کنون تا ۲۰۰۰ متری این غار پیمایش شده‌است
این شهرستان دارای محدوده‌های کوهپایه‌ای، جنگلی و مرتعی می‌باشد. آب و هوای آن در ناحیه جلگه ای، مرطوب و در ناحیه کوهستانی، نیمه مرطوب کوهستانی است.
پراکندگی مردم تالش در استان‌های ایران
مردم این شهرستان به زبان تالشی[۵] سخن می‌گویند.